Âşıklık Geleneği ˈˈAtışmaˈˈ nın özgün bir eseri kayıt altına alındı
Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (BAP) tarafından desteklenen bir eser daha tamamlandı: ˈˈ Isparta Kültürel Miraslar Projesi ˈˈ kapsamında Türk dünyasının en özgün kültürel miraslarından birisi olan Ozanlık ve Âşıklık Geleneğiˈnin bir yapısı olan ˈˈAtışmaˈˈ örneği kayıt altına alındı.
-Evlerinin Önü Kaya- Anlatı ˈˈAtışmaˈˈ
Koordinatörlük görevini SDÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Genç ˈin üstlendi proje kapsamında Türkiye Radyo Televizyonu (TRT) Ankara Radyo Sanatçısı Uğur Önür ˈˈEvlerinin Önü Kaya ˈˈ eserini derledi. Teke Yöresi Yörüklerinin ezgileri ˈˈIklık ˈˈ isimli bir albümde toplandı. İkinci eser YouTube kanalında yayına verildi.
-Yayın Linki: https://www.youtube.com/watch?v=ch-29MOsfyk
ˈˈIspartaˈnın Somut Olmayan Kültürel Mirası Projesi ˈˈ kapsamında 6 ezginin kayıt altına alınıp Iklık Albümü hazırlandığını söyleyen SDÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Genç, klip çekimlerinin de Gölcük, Davraz, Büyükgökçeli, Anamas, Güneykent (Isparta) Serik ve Manavgat (Antalya)ˈda gerçekleştirildiğini ifade etti.
-6 türküden oluşan Teke Yöresi Yörüklerinin göç ve yayla ezgileri sanatseverlere sunuldu
TRT Ankara Radyosu Sanatçısı Uğur Önür, Teke Yöresi Yörüklerinin kendilerine has çalgılarında taşıdıkları büyük kültür mirası olan göç ve yayla ezgilerini derlediklerini söyledi. SDÜ BAP desteği ile de kliplendirme çalışması yaptıklarını anlatan Önür, yayımladığı bilgilendirmede şu saptamalarda bulundu.
ˈˈTürk dünyasının en önemli ortak kültürel miraslarından birisi Ozanlık ve Âşıklık geleneğidir. Bu gelenek Orta Asya'dan başlayıp, Kafkaslara, Anadoluˈya ve Balkanlarˈa kadar uzanan geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Şiir, müzik ve hikâyenin bütünsel olarak anlatıldığı bu geleneğin temsilcileri bir nevi yaşadıkları dönemin filmini çekerler. Ozan ve Âşıklar, çevrelerindeki sosyal ve kültürel yaşamı, dönemin toplumsal olay ve sorunlarını, doğal felaketlerden savaşlara, efsaneleşmiş aşklara ve kahramanlara kısacası insanın ve doğadaki diğer canlıların yaşamını da ilgilendiren her unsur şiir diliyle hikâyeleştirerek, ezgiler eşliğinde toplumsal hafızaya kazımışlardır.
Eşlik çalgıları genellikle kopuz türevi çalgılar olmuş, Anadolu ozanlarının müziğinde yaygın olarak bağlama (saz) kullanılmıştır. Ulu ozan Dede Korkut'un elindeki Kıl Kopuzu, Karadeniz bölgesinde Kemençe, Akdeniz bölgesinde ise Iklık olmuştur.
Âşıklık geleneği içerisindeki en önemli unsurlardan birisi ˈˈAtışmaˈˈdır. Âşık, ustalığını atışma ve irticalen ortaya çıkardığı şiirler ile sergiler. Bir nevi yarışma havasında geçen bu atışma çok eski bir ritüeldir. Halk arasında kız ve oğlan arasında sevda üzerine geçen atışmalar, Karacaoğlan'da da sıkça karşımıza çıkar. Genellikle erkeğin girizgâhı yaptığı ve kızın naz ederek cevaplar verdiği bu hikâyelerde çoğu zaman iki tarafta muradına erer. Anadolu'da ustalaşmış türkü yakıcıları ve aktarıcıları olan Ozanlar ve Âşıklar, Arzu ile Kamber gibi şiirli halk hikâyelerini havalandırarak müzikal bir kimliğe kavuşturmuşlardır. Kulaktan kulağa yayılmış bu türkülü, atışmalı hikâyelerin Anadolu'da yöreden yöreye değişen birçok örneği mevcuttur.
Bu anlatı Ozanlık ve Âşıklık geleneğinin en önemli unsurlarından " Atışma " üzerinedir. "Evlerinin Önü Kaya" türküsü Emmi Oğlu ve Emmi Kızı arasında geçen bir aşkın Iklıkçı bir ozanın gönlünden ve gözünden yansımasıdır. Türküdeki emmi kızını seslendiren, esere ruh katan Senem Akdemir'e teşekkür ederiz. ˈˈ
-Mâverâünnehirˈden Toros Dağlarıˈna Iklıkˈın kültür- sanat yolculuğu
TRT Ankara Radyo Sanatçısı Uğur Önür, şöyle dedi:
ˈˈTanrı Dağlarıˈndan, Toroslarˈa uzanan uzun göç yolculuğunun neticesinde, Antalya ve Isparta'nın ortak yaylalarından Anamas ve çevresindeki Yörüklerle günümüze kadar taşınmış iki telli yaylı bir çalgı olan Iklık; Kazak ve Kırgızlar'a göre kopuzu icat eden büyük Türk ulusu Korkut Ata'nın elinde halka öğüt, yiğitlere güç veren kutlu ve ilahi bir sesti.
Eski Türklerdeki Şaman baksıların ayin, fal, sihir ve tedavide kullandığı bu kutlu ses, ulu ozanın elinde ıklıyor, iniliyor, kişniyor, yas tutuyor, adeta konuşuyordu. Iklayan bu kutlu kopuz, Hakas Türkleri'nde ıh ya da ıyık, Tuva Türkleri'nde İgil, Kızgızistan'da Kıl Kıyak, Türkmenistan'da Gıcek ve Anadolu'daki yörüklerde Iklık adıyla yaşamaktadır.
Iklık'ın kutsal kayın ağacından gövdesi, deri gerilmiş su kabağı ile birleşir. At kuyruğundan tellerine yay dokununca kutlu sesine kavuşur, ıklamaya başlar. Yörük ozanların elinde bu çalgı dertlerini, öğütlerini, özlemlerini, sevdalarını dile getirdikleri aşık sazı olmuştur. Yörük kızları da bu sevdaya karşılık verebilmek için Orta Asya'dan taşıdıkları boğaz çalma geleneğini sürdürürmüşlerdir. Boğaz havaları; Iklık çalgısı ile çalınan ezgi dağarcığının büyük bölümünü oluşturan, günümüze kadar aktarılmış kadim ezgilerdir.ˈˈ
-Eser:
Evlerinin Önü Kaya
-Eserin Sözleri:
Evlerinin önü kaya
Kayadan bakarlar aya
Gel gidelim emmim oğlu
Tavladaki doru taya
Doru tayın nalı yoktur
Terkisinde çulu yoktur
Torbasında yemi yoktur
Ben gidemem emmim gızı
Altınımı nal edeyim
Havlulardan çul edeyim
İnci mercan yem edeyim
Bin gidelim emmim oğlu
Anan duyar baban duyar
Arkamızdan atlı koyar
Gelen atlı cana kıyar
Ben gidemem emmim gızı
Evlerinin önü harman
Harmanda okurlar ferman
Beyaz gerdan sana gurban
Bin gidelim emmim oğlu
Bu canım yoluna gurban
Bin gidelim emmim gızı
-Künye:
Kaynak Kişi: Emin Çevik
Derleyen: Uğur Önür
Derlendiği Yer: Zerk (Manavgat/ Antalya)
Müzik Düzenleme: Uğur Önür
Vokal: Senem Akdemir
Iklık / Dombra/ Ritim Çalgıları: Uğur Önür
Kontrabas: Mert Arslan
Kayıt: Mindo Records
Miks/ Mastering: Ahmet Gökhan Coşkun
Klip Yönetmeni: Eyyüp Aydeniz
Emmi Kızı Rolü: Aslıhan Saygın
Görüntü Yönetmeni: Aykut Harman
Yönetmen Asistanı: Alperen Karaca
Kostüm Danışman: İbrahim Bozdoğan